Rapport frå tilsyn med tvungen helsehjelp etter lov om pasientrettar kapittel 4A Flora kommune 2011

Samandrag

Helsetilsynet i Sogn og Fjordane har gjennomført tilsyn med Flora kommune, Flora Omsorgssenter, 20. og 21.09.2011. Denne rapporten gjer greie for dei funn som blei avdekka på området for tilsynet.

Tilsynet vart gjennomført som systemrevisjon og gjaldt følgjande område:

Helsehjelp gitt med tvang etter lov om pasientrettar kapittel 4A, til pasientar i sjukeheim.

Tilsynet skulle undersøke om Flora kommune:

• sikrar at motstand mot helsehjelp hos pasientar vert identifisert og at pasienten sin samtykkekompetanse vert vurdert
• sikrar at tillitsskapande tiltak vert forsøkt før tvungen helsehjelp vert gjennomført
• sikrar at det vert gjort helsefaglege vurderingar av om den aktuelle helsehjelpa kan gjennomførast med tvang

Tilsynet er ein del av eit landsomfattande tilsyn i 2011 som Statens helsetilsyn har teke initiativ til.

Det vart avdekka eitt avvik under tilsynet i Flora kommune.

Avvik 1

Flora kommune sikrar ikkje at motstand mot helsehjelp alltid blir identifisert, at samtykkekompetanse alltid vert vurdert hjå pasientar som motset seg helsehjelp, og om det kan bli gitt helsehjelp etter lov om pasientrettar kapittel 4A.

Detaljar om avviket og observasjonar går fram av kapittel 5 i rapporten.

Dato: 13.10.2011    

Beate Tollefsen
revisjonsleiar

Christoffer K. Boge
revisor

1. Innleiing

Rapporten er utarbeidd etter tilsyn i Flora kommune, Flora omsorgssenter, 20. og 21.09.2011. Tilsynet er ein del av eit landsomfattande tilsyn med kommunale helsetenester i 2011 og er eit av dei planlagde tilsyna som Helsetilsynet i Sogn og Fjordane gjennomfører i år.

Helsetilsynet i fylket sin heimel til å føre tilsyn følgjer av lov om statleg tilsyn med helsetenesta § 2.

Tilsynet blei utført som systemrevisjon. Dette inneber gransking av dokument, intervju og andre undersøkingar.

Formålet med systemrevisjonen er å vurdere om verksemda, gjennom internkontroll, tek hand om ulike krav i lovgivinga. Revisjonen omfattar å undersøkje:

• kva tiltak verksemda har for å avdekkje, rette opp og førebyggje brot på lovgivinga innanfor dei tema tilsynet omfattar
• om tiltaka blir følgde opp i praksis og om nødvendig korrigerte
• om tiltaka er gode nok for å sikre at lovgivinga blir følgd

Rapporten handlar om avvik som er avdekte under revisjonen og gir derfor ingen fullstendig tilstandsvurdering av det arbeidet verksemda har gjort innanfor dei områda som tilsynet omfatta.

• Avvik er krav som er gitt i eller i tråd med lov eller forskrift, som ikkje er oppfylte
• Merknad er forhold som ikkje er i strid med krav som er fastsett i eller i tråd med lov eller forskrift, men der tilsynslaget finn grunn til å påpeke betringspotensial.

2. Omtale av verksemda - spesielle forhold

Flora Omsorgssenter har 41 plassar fordelt på dementavdeling med 20 langtidsplassar og pleieavdeling med 21 langtidsplassar for somatiske pasientar. Tenesteleiar har det økonomiske, personalmessige og det sjukepleiefaglege ansvaret for omsorgssenteret, og rapporterer til kommunalsjefen. Det er avdelingsleiar på kvar av dei to avdelingane. Dei rapporterer til tenesteleiar. På kvar avdeling er det ein meiransvarleg sjukepleiar som skal vere stadfortredar for avdelingssjukepleiar. Tilsynslege er på omsorgssenteret kvar måndag frå

kl. 0845-1245 og er utover dette tilgjengeleg på telefon til klokka 23 om kvelden. Tilsynslegen vert kontakta når det kan vere aktuelt å fatte vedtak etter lov om pasientrettar kapittel 4A. Han gjer helsefaglege vurderingar.

I perioden 01.01.09 til varsel om tilsyn 17.06.2011 har Helsetilsynet i Sogn og Fjordane mottatt kopi av åtte vedtak om helsehjelp gitt med tvang. 

3. Gjennomføring

Systemrevisjonen omfatta følgjande:

Melding om tilsyn 17.06.2011

Opningsmøte 20.09.2011

Intervju 20. og 21.09.2011. 14 personar blei intervjua

Sluttmøte 21.09.2011

Oversikt over dokument som verksemda har sendt over i samband med tilsynet, er teke inn i kapitlet om dokumentunderlag

4. Kva tilsynet omfatta

Ved tilsynet har vi undersøkt om Flora kommune, Flora omsorgssenter, har styring og fører kontroll med at helsehjelp til pasientar som motset seg somatisk helsehjelp blir gitt i samsvar med krav i helselovgivinga. Vi undersøkte særskilt om kommunen sikrar at:

• motstand mot helsehjelp blir identifisert og at samtykkekompetansen til pasienten blir vurdert
• tillitsskapande tiltak blir prøvd før somatisk helsehjelp blir gitt med tvang
• det blir gjort helsefaglege vurderingar av om den aktuelle somatiske helsehjelpa kan gjennomførast med tvang

5. Funn

Avvik 1

Flora kommune sikrar ikkje at motstand mot helsehjelp alltid blir identifisert, at samtykkekompetanse alltid vert vurdert hjå pasientar som motset seg helsehjelp, og om det kan bli gitt helsehjelp etter lov om pasientrettar kapittel 4A.

Avvik frå følgjande myndigheitskrav:

• lov om pasientrettar § 4-1, jf. 4-3, § 4-6, § 4A-2 og § 4A-5 fjerde ledd
• kommunehelsetenestelova § 1-3a  
• helsepersonellova § 16
• forskrift om pasientjournal § 8
• forskrift om internkontroll § 4

Avviket byggjer på følgjande:

A. Tilsette på pleieavdelinga har ikkje ei felles forståing for kva som skal reknast som motstand mot helsehjelp, kvifor det er viktig å identifisere motstand og korleis dette skal gjerast for å kunne nytte kapittel 4A i lov om pasientrettar.

B. Det er utarbeidd skriftlege rutinar for å sikre helsehjelp til pasientar som manglar samtykkekompetanse og som motsett seg helsehjelp. Identifisering av motstand er ikkje tema i desse retningslinene. Ikkje alle tilsette ved pleieavdelinga er kjende med kommunen sine rutinar.

C. Dei tilsette på pleieavdelinga opplyste at det ikkje alltid vert journalført når pasientar motset seg helsehjelp. Pasienten sin samtykkekompetanse i høve helsehjelpa vert ikkje vurdert i desse situasjonane, og det vert ikkje vurdert å nytte lov om pasientrettar kapittel 4A. 

D. Det er uklar forståing på pleieavdelinga for kven som har mynde til og ansvar for å gjere vedtak etter lov om pasientrettar kapittel 4A. Dei tilsette har ulik forståing av kven som har ansvar for å vurdere pasienten sin samtykkekompetanse i høve helsehjelpa.

E. Det er utarbeidd skriftlege rutinar for vurdering av samtykkekompetanse. Rutinane er ikkje kjende for alle tilsette på pleieavdelinga.

F. Kommunen har eit system for å melde avvik. Det har ikkje vore meldt avvik på området som gjeld kapittel 4A. Det har vore situasjonar kor tilsette har vore usikre på om tiltak som er sett i verk skulle ha vore definert som tvang. Det er ikkje ei felles forståing for om slike hendingar skal meldast som avvik. 

G. Gjennom intervju gjekk det fram at det ved pleieavdelinga i nokre høve vert nytta tvang for å yte helsehjelp. Det vert ikkje fatta vedtak. Bruk av tvang vert heller ikkje meldt som avvik.

H. Det har vore gjennomført opplæring i regelverk og kommunen sine rutinar for tvungen helsehjelp etter kapittel 4A i lov om pasientrettar. Leiinga har ikkje oversikt over om dei tilsette er kjende med regelverket eller dei nye rutinane som er utarbeidd.

I. Det er ikkje gjennomført systematisk gjennomgang av tenestene for å identifisere område med fare for svikt.

6. Regelverk

• Lov av 30. mars 1984 nr. 15 om statlig tilsyn med helsetjenesten
• Lov av 19. november 1982 nr. 66 om helsetjenesten i kommunene
• Lov av 2. juli 1999 nr. 63 om pasientrettigheter
• Lov av 2. juli 1999 nr. 64 om helsepersonell m.v.
• Forskrift av 14. november 1988 for sykehjem og boform for heldøgns omsorg og pleie
• Forskrift av 21. desember 2000 nr. 1385 om pasientjournal
• Forskrift av 20. desember 2002 nr. 1731 om internkontroll i sosial- og helsetjenesten
• Forskrift av 27. juni 2003 nr. 792 om kvalitet i pleie- og omsorgstjenestene
• Forskrift av 12. november 2010 nr. 1426 om en verdig eldreomsorg

7. Dokumentunderlag

Dokumentasjon frå verksemda knytt til den daglege drifta og andre viktige forhold, sendt over i samband med førebuing av tilsynet:

• Organisasjonskart
  • Omsorg, administrasjon, folkevalde organ
• Årsmelding 2010
• Oversikt over tilsette
  • Flora Omsorgssenter, avdeling 1 og 2
  • Furuhaugane omsorgssenter, korttids og langtidsavdeling
  • Stillingsomtalar/instruksar
  • Rutinar nattevakt
  • Rutinar primærkontakt
  • Rutinar ansvarsvakt
  • Oppgåver gruppeleiar
  • Rutinar opplæring ny medarbeidar
  • Rutinar legevisitt
  • Rutinar med prøver
  • Rutinar årleg legekonsultasjon; tannbehandling, fastsetting demensdiagnose
  • Informasjonsfolder demensteamet
• Styrande dokument
  • Tenesteerklæring for omsorg
• Opplærings- og kompetanseplanar
  • Kompetanseplan 2011
  • Vidareutdanning per 20.07.2011
  • Undervisning til avdelingsleiarar i samtykkekompetansevurdering
• Andre relevante dokument i styringssystemet:
  • Omsorgsplan 2010-2015
  • Helseplan del 1 2011-2012
• Innhaldsoversikt over styringssystemet:
  • Innhaldsoversikt i kvalitetshandbok Flora Omsorgssenter og Furuhaugane omsorgssenter
  • Fellesdel kvalitetshandboka
  • Systemdel kvalitetshandboka
  • Presentasjon av kvalitetshandboka
• Skriftlege prosedyrar / rutinar for skriving av vedtak etter lov om pasientrettar kapittel 4A
  • Rutinar for vurdering av samtykkekompetanse
  • Rutinar for å sikre vedtak om helsehjelp…
  • Rutinar for demensdiagnostisering…
  • Rutinar for samhandling…
  • Prinsipp og kriterium for tildeling av omsorgstenester
  • Rutinekart for tildelingssaker
  • Saksførebuing
  • Tildelingsnemnd
  • Klageordning etter kommunehelsetenestelova og sosialtenestelova Klageordning internt i kommunen

Dokumentasjon som blei gjennomgått under revisjonsbesøket:

• Handlingsprogram
• Kvalitetsperm
• Perm til vikarar og nytilsette
• Inforperm og diverse info
• Ambulerande nattevakt
• Perm med referat frå diverse møter og kurs
• Perm med referat frå avdelingsmøter

20 journaler blei gjennomgått under tilsynet. Det vart gjennomført synfaring ved pleie- og demensavdelinga ved Flora Omsorgssenter.

Korrespondanse mellom verksemda og Helsetilsynet i Sogn og Fjordane:

• 17.06.2011, melding om tilsyn
• 04.08.2011, dokumentasjon til tilsynet
• 07.09.2011, utkast til program for tilsynet
• Diverse e-postar som omhandlar tilsynet (endring av program og praktiske opplysningar mm.).

8. Deltakarar ved tilsynet

Tabellen under gir ei oversikt over deltakarane på opnings- og sluttmøte, og over kven som blei intervjua.

Frå Helsetilsynet i Sogn og Fjordane deltok:

Anne Eli Wangen, revisor
Tom Debu Nesvåg, revisor
Christoffer K. Boge, revisor
Beate Tollefsen, revisjonsleiar